اضطراب تحصيلي چگونه در عملكرد مداخله مي‌كند؟

چنانچه اضطراب بيش از حد شدت يابد، موجب مي‌گردد تا فراگيران از توجه مستقيم به وظايف دور شوند و اضطراب عملكرد يا تحصيلي در آنان آشكار گردد. به علاوه برخي از رفتارهاي فراگيران موجب مي‌شود تا ناآرامي‌در آنها افزايش يابد. برخي فراگيران با توجه مداوم به حواس پرتي و ناراحتي خود، اضطراب خود را تشديد مي‌كنند و به انتقاد از خود مي‌پردازند. آثار چنين اضطرابي به كاهش و تضعيف حافظه و توانمنديهاي شناختي منجر شده و بر وظايف تحصيلي و آموزشي مسلط مي‌گردد. بطور كلي ادراكات فرد، تشديد كننده اضطراب تلقي مي‌شوند. حتي اين امكان وجود دارد كه فراگير به دليل اشتغال فكري مبني بر عملكرد خوب، فرآيند تفكري خود را آسيب بزند و عملكرد خود را  تضعيف نمايد. چنين سيكل معيوبي (Vicious Circle) نگراني را افزايش مي‌دهد و فرآيند هاي شناختي و حافظه فرد را چند برابر دچار مشكل مي‌كند.

مهارت‌هاي مقابله با اضطراب امتحان

روش‌ها و برنامه‌هاي متعددي براي كمك به فراگيران در غلبه بر اضطراب امتحان پيشنهاد شده است كه ابعاد مختلف فعاليت آموزشي را مورد توجه قرار مي‌دهند:1 ) يادگيري و مطالعه صحيح فقدان آمادگي براي امتحان و يادگيري ضعيف تكاليف آموزشي از عوامل اصلي اضطراب امتحان بشمار مي‌روند. روش‌هاي صحيح مطالعه و آمادگي مناسب براي يادگيري در كاهش اضطراب به ميزان زيادي موثر است. يادگيري مفيد و مطالعه صحيح بطور كلي با عوامل متعددي همبستگي دارند. تنظيم وقت مناسب، انديشيدن قبل از مطالعه، مدت مطالعه و محيط يادگيري در آماده سازي فرد براي يادگيري موثر، داراي اهميت است. انگيزه و علاقه به مطالعه، شروع مطالعه از قسمت‌هاي آسان و جالب، مرور مطالب، تفكر در مفاهيم و بسط ان‌ها، بحث و ربط منطقي، طبقه‌بندي و استفاده از تصاوير، جداول و نمودارها، درخواست كمك از ديگران و تمرين، از ديگر مواردي هستند كه موجب يادگيري صحيح مي‌شوند و از اين طريق كاهش اضطراب را به دنبال خواهند داشت.2 ) هدايت و مهارت معلم بخشي از اضطراب فراگيران مي‌تواند با هدايت و مهارت معلم كاهش يابد و يا از بين برود. معلم بايد به فراگيران خود اين امكان و فرصت را بدهد كه در مورد موضوعات درسي تفكر نمايند و در صورت نياز به بحث و پرسش بپردازند. خوب شنيدن و خوب ديدن در كلاس و فعاليت هاي آموزشي عامل مهمي‌در ادراك و يادگيري موثر بشمار مي‌رود. به عبارت ديگر براي تمركز فراگيران بر موضوع درسي، معلم بايستي محيطي آرام و مناسب را فراهم آورد و اجازه ندهد كه دانش آموزان با روياهاي روزانه ( Daydreaming ) خود مشغول شوند. كمك به فراگيري در تنظيم اهداف و برنامه هاي آموزشي نيز از ديگر فعاليتهاي موثر معلم بشمار مي‌رود. معلم بايستي عادات مناسب و موثر را به منظور يادگيري و فهم بهتر مطالب به فراگيران آموزش دهد. به عبارت ديگر پذيرفتن مسئوليت براي موفقيت تحصيلي از طريق تصميم گيري در مورد امكانات، زمان و اتكاء به توانمندي هاي فردي، انجام حداكثر تلاش و كوشش، كمك و مشاوره گرفتن از ديگران به هنگام مشكلات آموزشي و بحث و تفكر در مورد موضوعات ياد گرفته شده از عادت مناسب بشمار مي‌روند.3 ) آمادگي براي امتحان مطالعه با توجه به اصل صحيح يادگيري بهترين راه آماده سازي براي امتحان بشمار مي‌رود. افرادي كه خود را براي امتحان تشريحي آماده مي‌كنند، امكان موفقيت بيشتري در امتحانات ( تشريحي و يا چهار گزينه اي ) دارند. در آماده سازي براي امتحان تشريحي نه تنها نكات اصلي ياد گرفته مي‌شوند، بلكه روابط منطقي بين اصول، بخوبي ادراك مي‌شوند. مطالعه در شب قبل از امتحان به علل مختلف از جمله افزايش نگراني و اضطراب، مطالعه فشرده، ناتمام ماندن موضوع و شتاب زدگي مي‌تواند نتايج منفي را به دنبال داشته باشد. استراحت و خواب كافي از توصيه هاي اصلي جهت كاهش اضطراب در شب قبل از امتحان است. حاضر شدن كمي‌زودتر از زمان امتحان در محل امتحان، حفظ اعتماد و اطمينان و آرامش در كاهش اضطراب نيز موثر است. مرور يادداشت‌ها و نكات اصلي، آمادگي را بر امتحان را افزايش مي‌دهد. با شكم خالي به جلسه امتحان نبايد وارد شد. مصرف ميوه هاي تازه و سبزيجات، تنش امتحان را كاهش مي‌دهند.4 ) رفتار در جلسه امتحاندر امتحان تشريحي قبل از شروع به نوشتن، تمام سوالها را بخوانيد؛ زير عبارات « تعريف كنيد، مقايسه كنيد، توضيح دهيد، تشريح نماييد و يا بحث كنيد »، خط بكشيد، ايده و پاسخهاي خود را براي هر سوال در برگه چرك نويس بطور خلاصه يادداشت كنيد. جواب دادن را از سوال آسان شروع كنيد. فهرست كوتاه و خلاصه اي از رئوس مطالب مربوط به هر سوال را تهيه كنيد. چنانچه در حين جواب دادن به سوال، نكات خاصي از ديگر سوالات به ذهنتان خطور كرد، آن را يادداشت كنيد. با اين كار پاسخهاي شما كامل تر مي‌شود و تا حد زيادي اضطراب شما كاهش مي‌يابد. قبل از نوشتن فكر كنيد و سعي كنيد تا پاسخ خود را تنظيم كنيد. پاسخ روشن و مشخص را براي سوال ارائه كنيد و در آن به حيطه هاي مختلف موضوع بپردازيد. اطلاعات جزيي و كلي را در نظر بگيريد و بطور طبقه بندي شده آنها را بنويسيد. زمان پاسخ گويي به سوالات را تنظيم كنيد و براي هر سوال زمان مناسبي در نظر بگيريد؛ به علاوه براي مرور پاسخها فرصتي باقي بگذاريد و در صورت امكان به تكميل و توضيح بيشتر پاسخ شما ناقص باشد، مگر در مواردي كه به غلط بودن پاسخ شما ناقص باشد، مگر در مواردي كه به غلط بودن پاسخ خود اطمينان كامل داشته باشيد. در پاسخ به سوالات سعي كنيد لغات و اصطلاحات ويژه رايج در موضوع را در پاسخهاي خود بكار ببريد و تلاش كنيد تا اصطلاحات هر درس را ياد بگيريد. رعايت املاء صحيح به خط خوانا و علامت گذاري مناسب در بررسي و ارائه بهتر پاسخ، مفيد است.در مورد سوالات حل مساله، ابتدا از خود سه سوال زير را بپرسيد :1-  از شما چه خواسته شده و چه چيزي را بايد بيابيد؟2-  براي يافتن حل مساله به دانستن چه چيزهايي نياز داريد؟3-  در صورت مساله چه اطلاعات و داده هايي وجود دارند كه مي‌تواند در جستجوي شما موثر باشد؟پس از انجام اين فرآيند به حل مساله اقدام كنيد. بطور كلي افراد موفق در حل مسئله داراي ويژگي هاي زير هستند :1- نگرش مثبت : آنها معتقدند كه مسايل با دقت پشتكار و تحليل حل مي‌شوند و پاسخهاي سريع و شتاب زده براساس دانش قبلي راه حل مناسبي نيست.2- توجه و دقت : آنها مساله را به منظور درك بهتر آن چندين بار مي‌خوانند؛ سپس قضاوت و نتيجه گيري خود را مرور مي‌كند و از حدس زدن اجتناب و در نهايت كار خود را باز بيني مي‌كنند.3- طراحي روش : اين عده كار خود را به بخشهاي مختلف تقسيم كرده و آن را گام به گام حل مي‌كنند. اين فرآيند از آسانترين گام آغاز مي‌شود.4-  تمركز : اين عده انرژي خود را از طريق گفتگو با خود، در مورد آنچه انجام مي‌دهند، خلق تصاوير ذهني، ربط دادن آن با تجارب مشابه، محاسبه و ترسيم تصاوير براي حل مساله بكار مي‌گيرند.امتحان گزينه اي در سوالات گزينه اي هميشه توجه داشته باشيد كه سوالات را سوء تعبير نكنيد، به آنها چيزي اضافه نكنيد، كلمه اي را حذف نكنيد و متوجه كلمات دو پهلو باشيد. نكته اصلي بدنه سوال مد نظر قرار دهيد. به واژه هاي كمك كننده مانند « هميشه، هرگز، هيچگاه، به جز، اغلب موارد و بندرت » توجه كنيد و در صورت امكان، زير آنها خط بكشيد. زمان امتحان را در نظر بگيريد و وقت خود را در پاسخ به سوالاتي كه نمي‌دانيد، هدر ندهيد. نمره منفي براي انتخاب گزينه غلط را در نظر بگيريد. پاسخ اول خود را عوض نكنيد مگر در مواردي كه نسبت به غلط بودن آن اطمينان كامل داريد. در مواردي كه پاسخ صحيح را نمي‌دانيد، به توصيه هاي زير عمل كنيد : بطور كلي گزينه طولاني مي‌تواند نشانه پاسخ صحيح باشد. اگر دو گزينه مشابه هم هستند، هيچكدام را انتخاب نكنيد. اگر گزينه ها متضاد هم هستند يكي از آنها را انتخاب كنيد. گزينه كلي تر در اغلب موارد پاسخ صحيح است.امتحان شفاهي امتحان شفاهي فرصتي براي شماست كه دانش، توانايي ارائه و مهارت بيان خود را آشكار سازيد. به علاوه در اين موقعيت توانايي در برقراري ارتباط مشخص مي‌شود. امتحان شفاهي همچنين مي‌تواند تمريني براي مصاحبه هاي شغلي و استخدامي‌باشد. امتحان مي‌تواند بصورت رسمي‌يا غير رسمي‌انجام بگيريد، اما بهتر است تمام امتحانات شفاهي را به منزله امتحان رسمي‌در نظر بگيريد تا از اثرات مثبت آن بهره مند شويد. در امتحان شفاهي بايستي بطور دقيق به سوال گوش فرا داد و بطور مستقيم و مشخص پاسخ دهيد. در امتحان شفاهي رسم دقت و پاسخ گويي روشن و مشخص شما بيشتر مد نظر است زيرا ارزيابي براساس پاسخگويي منظم و دقيق شما صورت مي‌گيرد، در حاليكه در امتحان شفاهي غير رسمي‌اين ويژگي كمتر رعايت مي‌شود و پاسخهاي شما مي‌تواند طولاني تر باشد. در اين حالت ارزيابي بيشتر ذهني است. براي آمادگي در امتحان شفاهي توصيه مي‌شود موارد زير مد نظر قرار گيرد :

1- از معلم بپرسيد كه موضوع امتحان چيست؟

2- براي امتحان شفاهي مطالعه ضروري است زيرا كه با نداشتن مطالعه نتيجه مثبتي نمي‌گيريد.

3- سوالاتي را كه انتظار مي‌رود پرسش شوند، بنويسيد و سپس پاسخهاي آن را مورد بحث قرار دهيد.

4- در مكان شبيه به مكان امتحان تمرين كنيد و روش و حالت پاسخگويي خود را ارزيابي كنيد.

منبع: مشاور ارشد